Projekt ustawy zakładający obniżenie emerytur byłym funkcjonariuszom SB obejmie wszystkich, niezależnie od tego, jak zostali zweryfikowani w 1990 r. Niższe uposażenia mają dotyczyć też rent - poinformował szef MSWiA Mariusz Błaszczak.
Błaszczak był pytany o szczegóły ministerialnego projektu podczas czwartkowej konferencji prasowej w Borkowie (Świętokrzyskie).
Według ministra, zmiana ustawy z 2009 r. "nie gwarantowała sprawiedliwości społecznej". - W moim głębokim przekonaniu byli funkcjonariusze SB, a więc aparatu opresji w systemie PRL, nie powinni cieszyć się tak wysokimi emeryturami albo rentami - jak to jest obecnie - podkreślił Błaszczak.
Jak przypomniał, w myśl projektu, najwyższa emerytura byłych funkcjonariuszy SB nie będzie przekraczała średniej emerytury z powszechnego systemu ubezpieczeń - 2100 zł. Zmiana ma dotyczyć ok. 12 tys. funkcjonariuszy. Ma przynieść do budżetu państwa - szacunkowo - 240 mln zł oszczędności rocznie.
- Sprawa dotyczy zarówno emerytur jak i rent. Będzie dotyczyła wszystkich funkcjonariuszy SB, bez względu na to, jak byli weryfikowani. W moim głębokim przekonaniu, to jest po prostu sprawiedliwe - ocenił Błaszczak.
Uchwalona w 2009 r. z inicjatywy PO tzw. ustawa dezubekizacyjna obniżyła emerytury ok. 25 tys. osób z cywilnych służb specjalnych PRL i dziewięciu członków Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (w tym gen. Wojciechowi Jaruzelskiemu). Od początku 2010 r. oficerowie służb PRL dostają niższe świadczenia - obliczane według wskaźnika w wysokości nie 2,6 proc. podstawy wymiaru za każdy rok służby za lata 1944-1990 - jak wcześniej, lecz 0,7 proc. (przelicznik zwykłej emerytury to 1,3).
W 2010 r. podawano, że ich średnia emerytura wyniosła po tym ok. 2,5 tys. zł i wciąż była wyższa niż zwykłego emeryta - 1,6 tys. zł. Obniżka dotyczyła także tych pozytywnie zweryfikowanych w 1990 r., których przyjęto wtedy do UOP. Ok. 6 tys. przypadków z 25 tys. dotyczyło wdów i bliskich osób już nieżyjących.
Ustawa z 2009 r. nie objęła rent inwalidzkich, na które przeszła uprawniona do tego część b. oficerów, "uciekając" w ten sposób od obniżki świadczeń. Ponadto ustawa nie dotyczyła ok. 2 tys. esbeków, których akta są w tajnym tzw. zastrzeżonym zbiorze IPN.
PiS podkreślało wtedy, że wadą ustawy jest m.in. fakt, iż nie objęła ona służb specjalnych wojska PRL. Według PO zasady sprawiedliwości społecznej naruszało, że funkcjonariusze PRL dostawali wyższe świadczenia niż zwykli emeryci, którzy często byli ich ofiarami. Politycy PO zapowiadali, że część oszczędności szacowanych na 600 mln zł rocznie trafi do pokrzywdzonych przez PRL - w tym kontekście mówili o możliwości ubiegania się o odszkodowania za represje w stanie wojennym.
W lutym 2010 r. Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie, przy pięciu zdaniach odrębnych, oddalił skargę na tę ustawę złożoną przez ówczesny klub Lewicy (dawniej - SLD). - Wnioskodawcy nie przedstawili merytorycznych argumentów na dowód, że cała ustawa dezubekizacyjna jest sprzeczna z konstytucją - uzasadniał wyrok sędzia Andrzej Rzepliński. Podkreślił, że odebrano przywileje podtrzymującym reżym państwa komunistycznego. Dodał, że nie ma znaku równości między pozytywną weryfikacją b. funkcjonariuszy w 1990 r., a wyrokiem uniewinniającym.
Zarazem TK uznał wtedy, że członkom WRON emerytury można było obniżyć tylko za służbę po 13 grudnia 1981 r. (obniżono za służbę od 8 maja 1945 r.). Oznaczało to przywrócenie części świadczeń członkom WRON.
Po wyroku szef UOP i MSW z lat 90. Andrzej Milczanowski mówił, że do TK "wkroczyła polityka i populizm"; dodawał, że żałuje, iż tak się stało, a nie żałuje tego, że współpracował z byłymi funkcjonariuszami SB, którzy przeszli weryfikację. B. szef UOP i b. oficer służb PRL gen. Gromosław Czempiński zapowiedział odwołanie do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Podkreślał, że w latach 90. ustawowo potwierdzono prawa emerytalne pozytywnie zweryfikowanych. "Życzę powodzenia skarżącym" - replikował wtedy Rzepliński, pytany o skargę do ETPC.
Skargi na Polskę do Strasburga złożyło ostatecznie 1,6 tys. dawnych esbeków. Twierdzili m.in., że zostali poddani dyskryminacji ze względu na ich dawną pracę w służbie bezpieczeństwa. W 2013 r. ETPC nie dopuścił tych skarg do rozpatrzenia. Uznał, że nie doszło do "nadmiernych obciążeń dla skarżących, którzy nie doznali utraty środków do życia albo całkowitego pozbawienia świadczeń, a system ten był i tak bardziej korzystny niż inne systemy emerytalne".
Wcześniej do warszawskiego sądu wpłynęło w sumie 13,8 tys. skarg na decyzje o obniżeniu świadczeń. Sąd uwzględniał skargi głównie wdów po funkcjonariuszach.
