9 września 2015 roku Sąd Najwyższy wydał uchwałę (sygnatura akt: III SZP 2/15), w której uznał, iż poszkodowany w wypadku komunikacyjnym nie jest konsumentem. Takie stanowisko SN może mieć niebagatelne znaczenie dla wszystkich poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych.
Przedmiotowa uchwała Sądu Najwyższego (dalej "SN") dotyczy sprawy ubezpieczyciela, wobec którego w roku 2011 Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej "Prezes UOKiK") wydał decyzję nakładającą karę za stosowanie przez ubezpieczyciela praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów. Praktyka ta polegała na ograniczaniu zakresu odpowiedzialności ubezpieczyciela wobec poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych przez m.in. ograniczanie możliwości wypłaty odszkodowania za najem samochodu zastępczego.
W wyniku odwołania ubezpieczyciela od decyzji Prezesa UOKiK, Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej "SOKiK") uchylił decyzję w części nakładającej karę, natomiast podtrzymał tezę Prezesa UOKiK, iż poszkodowani powinni być traktowani jak konsumenci.
Ubezpieczyciel zaskarżył wyrok SOKiK apelacją. Sąd Apelacyjny rozpoznając sprawę wystosował zapytanie do Sądu Najwyższego odnośnie statusu poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym. W odpowiedzi, SN przyjął, że poszkodowany w wypadku komunikacyjnym nie jest konsumentem. W ten sposób orzekł o braku możliwości interwencji Prezesa UOKiK w rozpoznawanej sprawie, bowiem nie można ubezpieczycielowi zarzucić stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy podmiotów (poszkodowanych), którzy nie są konsumentami.
Co orzeczenie Sądu Najwyższego oznacza dla poszkodowanych?
Powyższa uchwała może mieć istotne znaczenie dla wszystkich poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych, bowiem orzeczenia Sądu Najwyższego są istotnym wskazaniem dla uczestników życia gospodarczego jak i dla sądów powszechnych co do tego, jak należy interpretować prawo. Jeśli interpretacja przyjęta przesz Sąd Najwyższy w przedmiotowej uchwale zostanie utrzymana w innych sprawach z udziałem Prezesa UOKiK dotyczących praktyk ubezpieczycieli wobec poszkodowanych, wówczas bez zmiany prawa, poszkodowanym pozostanie wyłącznie indywidualna droga sądowa do kwestionowania warunków umownych i praktyk stosowanych przez ubezpieczycieli.
Czy wynik tej bitwy oznacza zakończenie wojny o status poszkodowanego jako konsumenta? Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy najpierw ustalić, czy orzeczenia SN są wiążące w danym postępowaniu sądowym i czy wiążą innych niż strony postępowania uczestników życia gospodarczego. Zgodnie bowiem z Konstytucją RP źródłami prawa powszechnie obowiązującego w Polsce są Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. W tym katalogu nie zostały ujęte orzeczenia sądowe, zarówno sądów powszechnych, jak i SN.
W praktyce oznacza to, iż omawiana uchwała SN będzie wiązać wyłącznie Sąd rozpoznający sprawę z udziałem wskazanego ubezpieczyciela i Prezesa UOKiK. W innych postępowaniach toczących się z udziałem Prezesa UOKiK i ubezpieczycieli obejmujących kwestie statusu prawnego poszkodowanego, przedmiotowa uchwała SN może stanowić dla sądów rozpatrujących sprawy jedynie wskazanie lub pogląd merytoryczny co do rozstrzygnięcia kwestii statusu poszkodowanego. Pogląd wyrażony w tej uchwale nie wiąże jednak sądów powszechnych w innych sprawach w kwestii kwalifikacji statusu poszkodowanego. Oznacza to, iż sądy powszechne mogą w rozpatrywanych przez siebie sprawach przyjąć odmienną interpretację niż wynika ona z uchwały podjętej przez Sąd Najwyższy i przyznać poszkodowanemu status konsumenta.
Podsumowując, przedmiotowa uchwała SN może istotnie wpłynąć na możliwość dochodzenia roszczeń przez poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych, gdyż wyłącza możliwość interwencji w takiej sprawie przez Prezesa UOKiK. Nie można jednak zapominać, że orzeczenia SN nie są źródłem prawa powszechnie obowiązującego i w innych sprawach sądy powszechne mogą dojść do innych wniosków i przyznać poszkodowanym status konsumenta, tj. zapewnić im dodatkową możliwość ochrony praw i interesów przez Prezesa UOKiK.
Autor jest radcą prawnym w Kancelarii Chałas i Wspólnicy